[h=2]
Chuyện ngoài lề của Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng (新鸳鸯蝴蝶梦)[/h]
Tuesday, August 17, 2010 | Written by Nhan Tran |
Không biết vì nhạc Hoa dễ đi vào lòng người, hay ý tứ trong ca từ rất cận nhân tình, mà mỗi khi nghe mấy bài hát tiếng Hoa, mình cảm thấy rất thấm thía. Hôm nay mình nghe "Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng" (新鸳鸯蝴蝶梦) của Hoàng An (黃安), lại một bài hát cũ, bỗng cao hứng tìm hiểu thêm thì phát hiện ra trong bài hát này có lồng một số bài thơ xưa nổi tiếng của Trung Quốc. Thì ra đó là vì sao mà trong một bài hát lại có nhiều câu ca lên nghe gẫy gọn mà ý tứ thâm sâu, giàu hình ảnh và dễ làm người nghe cảm động đến vậy.
Trong chương "Bả Lý Bạch, Đỗ Phủ hòa Lục Du nhu thành nhất đoàn" (把李白、
杜甫和陆游揉成一团) (Đem Lý Bạch, Đỗ Phủ và Lục Du trộn làm một) của cuốn sách "Ngã Ái Kí Ca Từ Lý Đích Văn Học Mật Tiễn" (
我爱记歌词里的文学蜜饯) (Tôi Thích Nhớ Những Lưu Giữ Văn Học Trong Lời Bài Hát) của tác giả Hoa Thiểu (华少) và Lưu Thập Hòa (刘十禾), có kể rằng một đêm mùa thu năm 1992, Hoàng An, bấy giờ đương độ ba mươi tuổi, trong lúc đi bộ xuống lầu cùng cô con gái nhỏ, bỗng nhiên nghe thấy một giai điệu phiêu lãng qua tai. Anh vội chạy về phòng và viết ra được một bản nhạc, đó là loại nhạc ngũ âm Trung Quốc, nghe rất hay. Thế là Hoàng An quyết định phối lời cổ điển cho bài nhạc. Anh đem cuốn "Đường Thi Tam Bách Thủ" ra xem, kết quả đầu tiên là bài thơ "Tuyên Châu Tạ Thiếu Lâu Tiễn Biệt Hiệu Thư Thúc Vân" (宣州謝眺樓餞別校書叔雲) của Lý Bạch (李白). Bài thơ bắt đầu như sau:
"Khí ngã khứ giả,
Tạc nhật chi nhật bất khả lưu.
Loạn ngã tâm giả,
Kim nhật chi nhật đa phiền ưu..."
Dịch thơ:
"Bỏ ta đi mất
Ai mà giữ được ngày qua ngày
Làm lòng ta rối
Bao nhiêu phiền muộn chất hôm nay..."
(Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu)
Cho nên "Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng" cũng được bắt đầu với những câu cảm thán tương tự.
Sau đó, nguyên vẹn hai câu thơ trong bài thơ trên của Lý Bạch cũng được đưa vào bài hát. Đây là hai câu thơ được rất nhiều người yêu thích.
"Trừu đao đoạn thủy thủy cánh lưu
Cử bôi tiêu sầu sầu cánh sầu"
Dịch thơ:
"Rút đao chém nước, nước càng trôi
Nâng chén tiêu sầu, sầu khó nguôi"
(Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu)
Hay:
"Cầm đao chém nước, nước trôi
Tình buồn, dẫu rượu say người, khôn quên"
(Bản dịch của Trần Trọng San)
Đến đây Hoàng An lấy làm vui mừng lắm. Anh lại lật tiếp cuốn "Đường Thi Tam Bách Thủ", chọn được bài "Giai Nhân" (佳人) của thánh thơ Đỗ Phủ (杜甫), trong đó có hai câu:
"Đản kiến tân nhân tiếu
Na văn cựu nhân khốc"
Dịch thơ:
“Chỉ trông người mới vui cười
Nghe đâu tiếng khóc của ai cô phòng"
(Bản dịch của Trần Trọng Kim)
Do đó trong "Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng" xuất hiện những câu tương tự:
"Do lai chỉ hữu tân nhân tiếu
Hữu thùy thính đáo cựu nhân khốc"
Đến lúc Hoàng An đang lẩm nhẩm
"Tại nhân gian dĩ thị điên, hà khổ yêu thượng thanh thiên" (Sống tại nhân gian vốn đã là điên rồ, sao lại còn muốn lên đến tận trời xanh) để xem xét đưa vào làm đoạn cuối, thì cô con gái nhỏ khóc đòi bế, Hoàng An phải vào giường nằm dỗ cho con gái ngủ, bỗng nhiên xuất khẩu ra câu cuối cùng:
"Bất như ôn nhu đồng miên." (Chi bằng cùng nhau say trong giấc ngủ ấm áp).
Sau này vào năm 2003, Hoàng An xuất bản cuốn sách "Thùy Cảo Khỏa Liễu Diễn Nghệ Sự Nghiệp" (谁搞垮了演艺事业), trong đó có kể rằng ngày trước anh viết bài hát này để kiếm tiền mua sữa cho con gái, chứ không có hy vọng rằng cuối cùng bài hát lại làm cho anh trở nên nổi tiếng trong thế giới Hoa ngữ nhanh chóng như vậy.
Tuy nhiên, theo cuốn sách
"Ngã Ái Kí Ca Từ Lý Đích Văn Học Mật Tiễn" nói trên, thì không phải chỉ có mỗi Lý Bạch và Đỗ Phủ của Đường triều "phù hộ" cho Hoàng An, mà cả thi sĩ Lục Du thời Tống cũng có giúp anh một tay. Thực ra câu "Tại nhân gian dĩ thị điên, hà khổ yêu thượng thanh thiên" chẳng phải do tự mình Hoàng An nghĩ ra, mà chính là câu đầu tiên trong bài thơ "Chá Cô Thiên" (鹧鸪天):
"Sáp cước hồng trần dĩ thị điên
Cánh cầu bình địa thượng thanh thiên?"
Dịch thơ:
"Sống trên đời đã là điên
Sao còn mơ mộng lên miền trời cao?"
(Bản dịch của Trần Thanh Nhân :-D)
Bất quá, Hoàng An chỉ thay "Sáp cước hồng trần" bằng "Tại nhân gian", và "Cánh cầu bình địa" bằng "Hà khổ yêu". Trong cuốn sách Hoàng An xuất bản, anh có nhắc tới Lý Bạch và Đỗ Phủ cũng như vợ và con gái của mình, nhưng không có nhắc tới Lục Du. Có lẽ vì bài "Chá Cô Thiên" của Lục Du không được nhiều người biết đến, cho nên Hoàng An cũng không nhớ.
Bản thân mình khi nghe nhắc đến cặp uyên ương bươm bướm, thì ngay lập tức liên tưởng tới câu chuyện tình của Lương Sơn Bá và Chúc Anh Đài. Trong bài hát này còn có một câu nữa mà mình thích, đó là
"Tri đa tri thiểu nan tri túc" (Biết nhiều biết ít chứ khó biết đủ).
Trong một bài hát mà có chứa thật nhiều ý tứ từ nhiều nguồn khác nhau, thành ra khi hát, thì mình có thể ngâm nga từng câu, từng đoạn, lấy làm tâm đắc, khoái chí, chứ nếu muốn tìm cho bài hát một câu chuyện xuyên suốt thì không thể. Sau khi cảm thán về những thói thường ở hồng trần, bài hát kết thúc bằng câu
"Bất như ôn nhu đồng miên" cũng thật là phù hợp. Suy cho cùng, nếu cuộc đời này chỉ là một giấc mộng dài, chi bằng hãy cùng nhau say trong giấc ngủ ấm áp? Viết đến đây mình lại nghĩ tới hai câu thơ khác của Lý Bạch:
"Xử thế nhược đại mộng
Hồ vi lao kỳ sinh?"
Dịch thơ:
"Đời như một giấc mộng dài
Làm chi cho khổ cũng hoài công thôi"
(Bản dịch của Quỳnh Chi)
Dưới đây là ý nghĩa của bài hát "Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng" mà mình dịch nghĩa bốn năm về trước. Viết tới đây tự dưng cũng giật mình, mới đó mà đã bốn năm rồi ư? Đúng là
"Tạc nhật chi nhật bất khả lưu"!
新鸳鸯蝴蝶梦
Tân Uyên Ương Hồ Điệp Mộng
Nhạc và lời: Hoàng An (黃安)
昨日像那東流水 離我遠去不可留 今日亂我心 多煩憂
抽刀斷水水更流 舉杯消愁愁更愁 明朝清風四飄流
由來只有新人笑 有誰聽到舊人哭 愛情兩個字 好辛苦
是要問一個明白 還是要裝作糊塗 知多知少難知足
看似個鴛鴦蝴蝶 不應該的年代
可是誰又能擺脫人世間的悲哀
花花世界 鴛鴦蝴蝶
在人間已是癲 何苦要上青天 不如溫柔同眠
Hán Việt:
Tạc nhật tượng na đông lưu thủy, ly ngã viễn khứ bất khả lưu, kim nhật loạn ngã tâm đa phiền ưu.
Trừu đao đoạn thủy thủy cánh lưu. Cử bôi tiêu sầu sầu cánh sầu. Minh triêu thanh phong tứ phiêu lưu.
Do lai chỉ hữu tân nhân tiếu, hữu thùy thính đáo cựu nhân khốc, "ái tình" lưỡng cá tự hảo tân khổ.
Thi yêu vấn nhất cá minh bạch, hoàn thị yêu trang tác hồ đồ, tri đa tri thiểu nan tri túc.
Khán tự cá uyên ương hồ điệp, bất ưng cai đích niên đại, khả thị thùy hựu năng bãi thoát nhân thế gian đích bi ai.
Hoa hoa thế giới, uyên ương hồ điệp.
Tại nhân gian dĩ thị điên, hà khổ yêu thượng thanh thiên, bất như ôn nhu đồng miên.
Dịch nghĩa:
Ngày hôm qua như dòng nước chảy về Đông, rời xa tôi không thể nào níu giữ, ngày hôm nay làm lòng tôi rối bời những ưu phiền.
Rút đao chém nước, nước càng chảy mạnh. Nâng chén tiêu sầu, sầu càng thêm sầu, sớm mai gió nhẹ thổi đi bốn phương.
Xưa nay chỉ có người mới người, có ai nghe thấy được người cũ khóc, "ái tình" hai chữ thật khổ đau.
Nên hỏi một lần cho sáng tỏ, hay là cứ giả vờ hồ đồ, biết nhiều biết ít chứ khó mà biết đủ.
Hãy xem đôi uyên ương bươm bướm kia, sinh ra đã là không đúng thời rồi, nào ai có thể thoát khỏi được sự bi ai của nhân thế.
Thế giới muôn màu, đôi uyên ương bươm bướm.
Ở tại nhân gian này vốn đã là khùng điên rồi, lại còn muốn bay lên đến tận trời xanh ư, chi bằng hãy cùng nhau say trong giấc ngủ ấm áp.
(http://the-fairygarden.blogspot.com)
