Hội xuân hãy còn dài, cứ từ từ ....
Câu đối muốn chỉnh, muốn hay thì phải đạt được mấy ý sau :
1. Đối chữ : Chữ trong câu đối phải đúng số chữ, đúng cụm từ ngắt nghỉ, câu cú.
VD : Đề ra 7 chữ thì đối lại cũng phair đúng 7 chữ - Đề ra 10 chữ, gồm 1 cụm từ ghép 3 chữ liền với 7 chữ riêng biệt thì cũng phải đối lại đúng như thế.
2. Đối từ loại : Phải dùng đúng từ loại của vế ra để đối lại, danh từ với danh từ, tính từ với tính từ, số từ với số từ v.v.., riêng với các cụm từ thì phải vừa đối về chữ, vừa phải đối về tự loại, không được ngắt ra, hoặc tách ra để đối riêng...
VD :
"Trời sinh ông Tú Cát
Đất nứt con Bọ Hung"
Ở đây chữ CÁT đối với chữ Hung, nhưng cụm Từ ÔNG TÚ CÁT, cũng đối với CON BỌ HUNG
3. Đối nghĩa : Phải căn cứ vào ý nghĩa của đề ra để mà đối lại cho xứng, tránh tình trạng "ông nói gà, bà nói vịt" đề ra một đằng, đối một nẻo, không ăn ý với nhau, như thế thì dẫu cho chữ, từ loại có đầy đủ cũng bị đánh hỏng.
VD :
"Công danh hai chữ màu mây nhạt
Sự nghiệp trăm năm nét mực mờ"
Trên là than thở về công danh, dưới thì than thở về sự nghiệp, lấy nghĩa đối nghĩa.
4. Đối ý : Từ ý nghĩa của đề ra, phải dùng câu từ, chữ nghĩa để gửi gắm cái ý riêng của mình. Thể hiện quan điểm riêng của mình... thậm chí là "đập lại" vế ra, để nói bóng, nói gió v.v... Phần này là phần khó nhất, nhưng cũng lại hay nhất.
VD : Câu đối của huyện Mão, ra là :
"Thơm nức thế gian, chỉ có Hoa Mai là biết tớ"
có anh học trò đã đối lại
"Thối hoăng thiên địa, họa là Con Chó có ưa ngươi" ...
Hoặc thâm nho hơn, như câu đối của cụ Nguyễn Khuyến, viết về cái cánh cổng mới làm của cô Tư Hồng (cô Tư Hồng lấy Tây, có nhiều giai thoại) :
"Mở ra toác toạc toàng toang, cơ tạo hóa chia làm hai mảnh
Khép lại khìn khin khít khịt, máy âm dương đưa đấy một then"
5. Đối về thanh âm, vần điệu : Phải căn cứ vào luật Bằng trắc, thể thơ, thể phú để mà đối lại cho vần, trên dùng vần bằng thì dưới dùng vần trắc và ngược lại. Thường thì khi ra câu đối, người ra sẽ để chữ cuối câu ở vần Trắc để mở đường cho người viết sau.
VD : Câu đối của Bà Huyện Thanh Quan, làm khi Tự Đức nhân nhìn thấy chiếc đĩa sứ của Tầu vẽ tranh sơn thủy rất đẹp, nên viết là :
"Như in Thảo Mộc trời Nam lại"
bà Huyện đối lại
"Đem cả Sơn Hà đất Bắc sang"...
Chơi câu đối cũng là cái thú văn chương tao nhã, ngày xuân chia vui với mọi người. Ta rót trà, quạt bếp đợi ta nhân mặc khách ...
